Wapse

"Ze sturen ons het bos in!" (Ministerie van Maak, IABR '22)

Name: Team Paul de Vroom + Sputnik
Price range: $

Het nieuwe interministeriële Ministerie van Maak riep in de zomer van 2022 honderd ontwerpers en experts op om hun collectieve kennis en verbeeldingskracht in te zetten om met nieuwe ontwerpen te komen voor de vraag naar 1.000.000 woningen in de periode tot 2030. Met ons ontwerpend onderzoek "Ze sturen ons het bos in" willen we een bijdrage leveren aan de radicale verbouwing van Nederland en concrete oplossingen bieden voor het woningtekort en de gevolgen van klimaatverandering.

Nationale plankaart ingevuld met lokale ontwerpkracht

Het ministerie heeft een concrete opdracht uitgezet voor 100 ontwerpers met de vraag om ontwerpend onderzoek te doen naar de ontwikkeling van 10.000 klimaatbestendige woningen binnen hun gebied van 2 x 2 km en het maken van een ontwerp hiervoor. De ontwerpers en specialisten ontvingen hiervoor een Test Kit met daarin alle benodigdheden. De honderd ontworpen test kits werden verzameld en vormden samen de grootste maquette van Nederland op schaal 1:2000.

TPDVSP ministerie van maak stikstofkaart

Wij kozen de locatie bij Wapse in Drenthe, vlak naast het Natura 2000 gebied Het Drents-Friese Wold. Het is een gebied dat nu voor 90% bestaat uit weiland, en dat op de verguisde stikstof-kaart van het ministerie van landbouw is aangemerkt als transitie-gebied. Dat houdt in dat de intensieve veeteelt uit het gebied zal moet verdwijnen om de neerslag van stikstof in het kwetsbare natuurgebied te beperken.

In heel Nederland is meer dan 800.000 ha aangemerkt als transitie-gebied waar de intensieve veeteelt het veld ruimt voor iets nieuws. De locatie bij Wapse zien we daarom om als prototype voor een mogelijk nieuw grondgebruik. Als we 800.000 ha aanwenden om 1 miljoen woningen te realiseren, dan kan dat al met een extreem lage dichtheid van 1,25 woningen per hectare.

De vraag of er in de omgeving van Wapse 10.000 woningen gepland kunnen worden is niet reëel. Het hele gebied zou veranderen in een soort VINEX-wijk, zonder dat verder enig probleem zou worden opgelost. Echter, als dit gebied van 2 x 2 km opgevat kan worden als een prototype voor een nieuw grondgebruik van dit soort landbouwgebieden, dan kunnen in deze gebieden 1 miljoen woningen worden gerealiseerd en kan tegelijkertijd het stikstof- en broeikasgas probleem worden aangepakt.

We hebben het dan over bestaande intensief gebruikte landbouwgebieden nabij Natura 2000 gebieden, die door de overheid aangewezen zijn als transitiegebied op de Stikstofkaart. In heel Nederland is dat een oppervlakte van meer dan 800.000 ha.

TPDVSP ministerie van maak currenttoforest

prototype transformatie grondgebruik op 2 x 2 km (400 ha)

Bij het huidige grondgebruik van de transitiegebieden wordt 80 tot 90% van de grond ingezet voor intensieve landbouw, de rest voor wonen in een lage dichtheid. Het nieuwe prototype gaat ervan uit dat de bestaande dorpen blijven bestaan. De landbouwgrond, 320 ha wordt getransformeerd naar 4 types bos.

1. bufferzone van 1km breed rondom het Natura 2000-gebied.

2. 50 ha woonbos met 500 woningen.

3. om de woningen van hout te maken is ongeveer 70 ha productiebos nodig.

4. het overgebleven gebied wordt voedselbos, fruitteelt of extensieve landbouw.

Wij denken dat we 3 vliegen in één klap kunnen slaan door een radicale verandering van het landschap:

Als de intensieve veeteelt binnen alle transitiegebieden en de bufferzones rondom Natura 2000 gebieden beëindigd wordt, zal de stikstof-neerslag met bijna 40% afnemen en de ontwikkeling van natuur niet langer beperken.

Met onze huidige vleesproductie is het nodig om per jaar 6 miljoen ton soja voor veevoer te importeren. Ongeveer de helft van deze soja komt uit Brazilië waar de sojateelt een belangrijke oorzaak van de ontbossing van het regenwoud is.

De halvering van de vleesproductie heeft tot gevolg dat er minder dierlijke eiwitten worden geproduceerd. Indien het gewenst is om dit te compenseren is slechts een fractie (factor 15) van de eiwitrijke soja die nu als veevoer ingevoerd wordt nodig. Deze soja (of andere eiwitrijke groente) kan in Nederland verbouwd worden of alsnog uit het buitenland komen.

De toekomstige bossen vormen een aantrekkelijke woonomgeving. Nieuwe buurten kunnen in een lage dichtheid bij bestaande dorpen gebouwd worden en aangesloten worden op de bestaande infrastructuur. Bovendien biedt "boswonen" een mooie aanleiding voor de ontwikkeling van nieuwe woonvormen en woningtypes.

Als we de weilandgebieden transformeren tot bosgebieden en onze nieuwe woningen allemaal van hout gaan maken, levert dit een substantiële compensatie voor de uitstoot van koolstofdioxide. Om op het klimaatdoel voor 2030 uit te komen (halvering van het niveau van 1990) is nog 56 megaton per jaar te reduceren of compenseren. De (woning)bouw industrie is verantwoordelijk voor 15,6 megaton uitstoot per jaar. Door alle nieuwe bomen en het gebruik van hout als bouwmateriaal kan hiervan het grootste deel in het hout worden opgenomen en opgeslagen.

Als we met dit programma invulling geven aan de omgeving van Wapse, ontstaat een rijk en divers landschap. De Vledder Aa krijgt meer ruimte. De weilanden langs de beek veranderen in rijke bossen met struiken, struwelen en open plekken. Hiermee ontstaat een waardevolle bufferzone langs het Drents-Friese Wold. Daarnaast komt het productiebos. Door de beperkte omvang van dit eenzijdige bos, heeft dit niet alleen een economische-, maar ook ecologische meerwaarde voor de omgeving. Hierlangs komt een strook voor biologische landbouw. En als laatste een uitbreiding van het dorp met een gebied met bosrijk wonen.